Yelken Ayarları
Yelkenli teknede farklı seyirlere ve rüzgar şiddetine göre yapılması gereken yelken ayarları / trimleri vardır. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için bir takım kavramlardan bahsetmek istiyoruz.
Yelken Helezonu / Bükümü (Twist) nedir?
Yelkenli teknelerin yelkenle yol alabilmeleri için kesinlikle rüzgâr olması gerekmektedir. Rüzgârında kendine has bir takım özellikleri vardır. Bunlardan biri bizim için çok önemlidir. Yelken imalatçıları yelkenlerini üretirken rüzgârın bu özelliğini hesaba katarak yelkenlerini imal etmek zorundadırlar. Rüzgâr eserken yer yüzeyinden yukarıya doğru esme yönü ve şiddeti değişir. Biz buna rüzgâr gradienti deriz. Şekilde, rüzgâr direk dibinde ve tepesinde farklı yönlerde esmektedir. Bunu karşılayabilecek tek şekil helezondur (büküm). Ayrıca direk tepesinde esen rüzgârın şiddeti direk dibinde esen rüzgârdan daha fazladır. Aşağıdaki şekilde soldaki yelkenlide büküm verilmiş, sağdakinde ise büküm yoktur.
yelken helezonu / bükümü nedir?
Rüzgâr gradientinden dolayı yelkenlere üreticileri tarafından verilen şekil helezon oluşturulabilecek bir şekildir. Yelkenin helezonu tekne üzerindeki yelken arabaları vasıtasıyla kontrol edilir. Yelkenin helezonu (bükümü) değişik seyir tiplerine ve rüzgar şiddetine göre ayarlanır. Hiçbir zaman unutulmaması gereken, rüzgâr doğrultusunun direk tepesine doğru teknenin orta hattıyla daha fazla açı yaptığıdır. Yani direk tepesinde rüzgâr yelkene daha geniş açılarda girer ve şiddeti daha fazladır.
Yelkenli Teknelerde Tor (Derinlik)/ Draft Kavramı nedir?
Yelkenlerin orsa yakasında güngörmez yakasına çekildiği farz edilen bir kirişin (c) ve kiriş boyunun (d) birbirlerine oranının 100 ile çarpımıdır(d/c*100). Tor bizlere yelkenlerin doluluğunu anlatan kavramdır ve yüzde ile ifade edilir.
yelkenli teknede tor / derinlik kavramı
Orsa Seyri
Cenova ayarı içinse orsa yakasındaki tüylerden faydalanırız. Cenovaların resimdeki gibi orsa yakalarında şeffaf pencereleri vardır ve burada sancak tarafında yeşil, iskele tarafında kırmızı olmak üzere birer adet tüyleri vardır. Ana yelken için anlattığımız hadiseler cenova içinde geçerlidir. Ayar yapılırken dikkat edilmesi gereken cenova tüylerinin çalışıyor olmasıdır (Çalışmaktan kastımız; her iki tarafta olan tüylerin arkaya doğru (pupaya) düzgün bir şeklide uçuyor olmasıdır). Burada farklı durumlar ile karşılaşabiliriz. Herbirinin anlamı vardır. Tüylerin Farklı durumları;
yelken tüyleri / tell tales
yelken tüyleri kurdela
Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi bizler rüzgara karşı seyir yaparken (Orsa-dar apaz) cenovamızdaki tüyleri farklı şekillder de görebiliriz. Şekilde Kırmızı tüyler rüzgaraltı, yeşil tüyler ise rüzgarüstü tüylerdir. Şekilde de gözüktüğü gibi cenovamızın düzgün bir şekilde çalışabilmesi için rüzgaraltı tüylerimiz her zaman yer düzlemine paralel, rüzgarüstü tüylerimiz ise paralel ile 90 derecelik açı yaparak uçabilirler (Rüzgaraltı tüyler yer düzlemine paralel olmak koşlu ile). Herhangi bir tüyümüzün bozulması durumunda bozulan tüyü rüzgara çıkarmalayız.
Dar Apaz, Apaz, Genis Apaz ve Pupa Seyri
Yelkenli teknelerin en hızlı seyirleri apaz seyirleridir. Apaz seyri kendi arasında dar apaz (45˚—90˚), apaz (90˚) ve geniş apaz (90˚—150˚) olmak üzere üçe ayrılır. Yelken ayarlarının en başında anlattığımız gibi rüzgârla yaptığımız açılar büyüdüğü zaman yelkenler de teknenin dışına çıkmaya başlıyorlar. Örneğin orsa seyrinde yelkenlerimiz iskotalarından en kasılı şekilde kullanılırken dar apaz seyrinde biraz daha boş, apazda dar apaza göre daha boş, geniş apaz ve pupa seyrinde en boş haliyle kullanmaya başlıyoruz. Dar apaz ve apaz seyirlerinde, yelkenlerimiz halen bir uçak kanadı gibi çalışmaya devam ederler, dolayısı ile tüylerimizin düzgün bir şekilde çalışmalıdır. Geniş apaz ve pupa seyrinde ise yelkenler en başında da anlattığımız üzere Newton’un etki tepki prensibi ile çalışır, yani rüzgâr yelken yüzeyine gelir ve onu iter, yelkenlerde bu itme gücünü direk, çarmıhlar ve istralya vasıtasıyla tekne gövdesine aktarır ve tekne ileri doğru yol almış olur.
orsa-apaz-pupa seyirleri